Arthura Kaufmanna filozofia prawa wyrasta przede wszystkim z neokantyzmu aksjologicznego reprezentowanego przez „późnego” Gustava Radbrucha, którego uważał on za najważniejszego ze swych nauczycieli, oraz z hermeneutyki filozoficznej Hansa-Georga Gadamera. W późniejszym okresie znaczący wpływ na Kaufmanna wywarł Charles S. Peirce, którego pracami posiłkował się opracowując problematykę analogii (wiążąc ją z opracowanym przez Pierca zagadnieniem abdukcji) oraz ontologii relacji. Niektóre wątki poglądów Kaufmanna nawiązują do egzystencjalizmu Karla Jaspersa oraz antropologii Karla Löwitha. Obecne są także inspiracje tomistyczne i arystotelesowskie. Jest to filozofia (...) prawa o charakterze maksymalistycznym. Kaufmann wpisuje się w sięgającą starożytności tradycję uprawiania filozofii, w której stawia się pytania o całość; filozofia pyta o to, co to jest "byt w ogóle", byt "w całości"; filozofia prawa stawia pytania o to, co to jest prawo "w całości", prawo "w ogóle" . Podejmuje wprost fundamentalne zagadnienia należące do zasadniczych dziedzin filozoficznych – epistemologiczne, ontologiczne, etyczne, nie stroniąc także od zagadnień z zakresu logiki. Uprawiana przez niego filozofia ma charakter systemowy, co sprawia, że jej zrozumienie zakłada ujęcie całości propozycji. Sam Kaufmann uważa, że systemy filozofii prawa należą już do historii, jednak ta uwaga jest o tyle jedynie trafna w odniesieniu do niego samego, że jego filozofia prawa – w zgodzie z jego deklaracjami – nie zmierza do „gotowych rozwiązań” konkretnych kwestii prawnych, ale zmierza do ukształtowania pewnego sposobu refleksji nad prawem. Jego koncepcja jest ważnym głosem w sporze klasycznego pozytywizmu z koncepcjami niepozytywistycznymi. Za prawo w pełnym tego słowa znaczeniu uznaje konkretne rozstrzygnięcie, co niewątpliwie łączy jego podejście z amerykańskim realizmem prawnym. Rekonstruowana przez Kaufmanna struktura procesu „urzeczywistniania” prawa, dokonywana w kontekście i na użytek kultury prawnej typu kodeksowego, kontynentalnego, uwyraźnia obecność elementów typowych dla kultury prawa precedensowego –wnioskowanie od przypadku do przypadku. Jednocześnie za istotny problem każdego porządku normatywnego uznaje uogólnienie. Jest to znamienny teoretyczny wyraz narastającej świadomości współwystępowania obok siebie zasadniczych elementów każdego z tych typów kultur prawnych. Kaufmann trafnie dostrzega, że w konkretnym rozstrzygnięciu są obecne elementy normatywne wykraczające poza to, co jest zawarte w aktach normatywnych. Podobnie jak Ronald Dworkin, Kaufmann wskazuje, że dokonujący rozstrzygnięcia, czy tego chce, czy nie, „stosuje” szereg elementów normatywnych spoza aktów normatywnych. Analizy prowadzą do wniosku, że propozycja Kaufmanna zawodzi, gdy przechodzi on do ontologicznych uogólnień, przede wszystkim przez brak uwzględnienia w swych podstawach takich punktów odniesienia, które są zewnętrzne wobec badanego procesu „urzeczywistniania” prawa. To, czym jest osoba, determinowane jest systemem prawnym i kulturą, w której prawo funkcjonuje. Przy takim ujęciu Kaufmann nie osiąga jednego z ważnych celów, do którego zmierzał, nie wskazuje kryteriów pozwalających stwierdzić, czy stopniowa – dokonywana zgodnie z odkrytymi przez hermeneutykę filozoficzną wymaganiami poprawnego rozumienia – zmiana normatywnego sensu systemu prawnego zmierza ku „ustawowemu bezprawiu”, czy też nie. (shrink)

Każdy człowiek funkcjonuje w jakimś systemie - rodzina, polityka, religia, to tylko niektóre z nich. Trudno określić, na ile pozostajemy niewolnikami systemów, do czasu, w którym zadamy sobie pytanie o prawdę. Jest to jednocześnie pytanie o istoty człowieczeństwa, stanowiące punkt zwrotny w pojmowaniu własnego miejsca na ziemi, w przestrzeni i w czasie, w świecie materii i poza nim. Jesteśmy współtwórcami sieci interakcji i wzajemnych zależności. Aby mimo to określić proporcje naszej wolności do konieczności, jak im podlegamy, musimy poznać prawdy (...) o osobie ludzkiej. Pytanie to przenosi nas w obszary wartości podstawowych - obok prawdy znajdujemy piękno i dobro, stanowiące o treści i jakości życia. Istnieje przy tym duży problem z hierarchizacją wartości, jeszcze większy zaś ze stworzeniem systemu, w którym czerpiąc z pojmowanych prawd nasycalibyśmy egzystencję głębią autentycznego istnienia. Max Scheler - gdyż to jego spojrzenie nas tu interesuje, ukazał nową i odmienną perspektywę widzenia wartości, a mianowicie jako obiektywnej, samodzielnej i nieredukowalnej jakości. To także Scheler wprowadził kategorię iluzji aksjologicznej, będącej poniekąd antytezą ukształtowanego przez pozytywizm przekonania o identyczności wyobrażeń o wartościach z samymi wartościami. (shrink)

Każdy człowiek funkcjonuje w jakimś systemie - rodzina, polityka, religia, to tylko niektóre z nich. Trudno określić, na ile pozostajemy niewolnikami systemów, do czasu, w którym zadamy sobie pytanie o prawdę. Jest to jednocześnie pytanie o istoty człowieczeństwa, stanowiące punkt zwrotny w pojmowaniu własnego miejsca na ziemi, w przestrzeni i w czasie, w świecie materii i poza nim. Jesteśmy współtwórcami sieci interakcji i wzajemnych zależności. Aby mimo to określić proporcje naszej wolności do konieczności, jak im podlegamy, musimy poznać prawdy (...) o osobie ludzkiej. Pytanie to przenosi nas w obszary wartości podstawowych - obok prawdy znajdujemy piękno i dobro, stanowiące o treści i jakości życia. Istnieje przy tym duży problem z hierarchizacją wartości, jeszcze większy zaś ze stworzeniem systemu, w którym czerpiąc z pojmowanych prawd nasycalibyśmy egzystencję głębią autentycznego istnienia. Max Scheler - gdyż to jego spojrzenie nas tu interesuje, ukazał nową i odmienną perspektywę widzenia wartości, a mianowicie jako obiektywnej, samodzielnej i nieredukowalnej jakości. To także Scheler wprowadził kategorię iluzji aksjologicznej, będącej poniekąd antytezą ukształtowanego przez pozytywizm przekonania o identyczności wyobrażeń o wartościach z samymi wartościami. (shrink)

The article poses a major study question: “Does standard interpretation exist?” In the methodology of communicational grammar, to which the author refers, standard interpretation is defined as a generalised pattern of the analysis of a communication by a virtual recipient, which consists of constructing basic, mutually cooperating elements of meaning. An empirical test was applied to the assumption that, despite the fact that the reception of a communication is a subjective process, its course is to some extent pre-determined, since a (...) recipient, at certain stages of interpretation, progresses through specific standard references, common for most speakers of a language, while the later subjective extension of the interpretation will not contradict those standards. The article presents the results, the aims, methods, and the results of a survey study conducted to verify the assumption about the existence of a standard interpretation, one of the major assumptions of communicational grammar being developed by A. Awdiejew and G. Habrajska. (shrink)

The article explores the strategy of reconciliation of the idea of objective flow of time with science. In the first part of my paper, I analyze different conceptions of the passage of time and ponder on how we should understand it. The second part is de-voted to the problem whether there is the passage of time in science.

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania: Jak możemy rozumieć pojęcie „kryminał gejowski”? Czy w Polsce wyodrębniła się taka odmiana gatunkowa? Czy jest to odmiana kryminału, czy raczej powieści gejowskiej? Przedmiot zainteresowania stanowią między innymi utwory Edwarda Pasewicza (Śmierć w darkroomie), Michała Witkowskiego (Drwal, Zbrodniarz i dziewczyna) i Andrzeja Selerowicza (Kryptonim „Hiacynt”, Zbrodnia, której nie było). Analiza tych utworów skupia się na sposobie wykorzystania schematu kryminalnego oraz wybranych taktyk pisarskich w kontekście najpopularniejszych strategii charakterystycznych dla konwencji kryminalnej (np. zwrot w stronę (...) powieści społecznie zaangażowanej, eksplorowanie przestrzeni miejskiej, psychologizacja bohaterów), a także najważniejszych cech powieści środowiskowej (różne koncepcje przedstawiania grup społecznych). W konsekwencji definicja kryminału gejowskiego odnosi się zarówno do cech powieści środowiskowej, jak i kryminalnej, sytuując analizowany fenomen literacki w domenie odmian gatunkowych literatury popularnej, wraz z właściwymi jej historycznymi przekształceniami poetyki oraz semantyki tekstów. (shrink)

Przedmiotem dociekania jest filozofia religii pojmowana jako nauka o tak zwanych przekonaniach religijnych. Ponieważ pojęcie religii jest bardzo niejasne, filozofia religii nie ma dobrze określonego przedmiotu. Nie ma też określonej metody. Każde poważne osiągnięcie w tej dziedzinie stanowi bądź kryptoteologię, bądź kryptometafizykę. Studium przypadku stanowi analiza tezy „Bóg jest wszechmocny”. Okazuje się, że sens i sposób uzasadnienia tej tezy jest inny na gruncie teologii katolickiej i na gruncie metafizyki. Ponieważ nie widać miejsca na inny sposób rozumienia i uzasadniania tez tego (...) typu, nie ma miejsca na filozofię religii jako odrębną gałąź wiedzy. Uprawiając rzekomo filozofię religii, filozofowie tworzą — jak się wydaje — własne, prywatne religie, właściwie ogrywają role proroków. Przedmiotem ich analiz są w rzeczywistości takie prywatne religie. Wydaje się natomiast, że filozoficzna analiza pojęcia religii zasługiwałaby na miejsce wśród zagadnień filozoficznych. Religia w takim rozumieniu byłaby jednak raczej własnością ludzi niż przekonań. Byłaby to własność, przez którą człowiek jest religijny (wierny). (shrink)

Zarówno w dokonanej przez Cieszkowskiego immanentnej krytyce filozofii Hegla, jak i w jego próbie wykroczenia poza ograniczenia całej dotychczasowej filozofii rolę niekwestionowanego układu odniesienia spełnia dialektyka. Autor skupia się więc na przedstawieniu użycia i nadużycia dialektyki przez Cieszkowskiego w celu przekształcenia abstrakcyjnej refleksyjności dotychczasowej filozofii w czyn, w ostateczne spełnienie rzeczywistości wcześniej tylko przemyślanej. Krytycznej analizie poddany zostaje zwłaszcza zarzut Cieszkowskiego, jakoby heglowska filozofia dziejów nie spełniała formalnych wymogów dialektycznej procedury.

Stanisław Janeczek beschäftigt sich beruflich mit der Geschichte der neuzeitlichen Philosophie und der Geschichte der Erziehung mit dem Schwerpunkt polnische Philosophie, vor allem die der Neuzeit. Der direkte Anlaß zur Entstehung des vorliegenden, enorm umfangreichen Buches war die geschichtliche Untersuchung des Logik-Unterrichts, wie er im Schul- und Studienprogram der Kommission für Nationale Erziehung vorgesehen wurde. Die Kommission hat den Logikunterricht in den Gymnasien auf die Praxis bezogen und ihn aus den Hochschulen gestrichen. Dieselben Maßnahmen haben den ganzen Philosophieunterricht betroffen. Das (...) besprochene Buch soll dem Autor zufolge eine bisherige Lücke schließen und auf eine systematische Weise den Gesamtunterricht der Philosophie in den der genannten Kommission unterstellten Schulen darstellen. Als Hintergrund des wissenschaftlichen Unternehmens dient die Darstellung des damaligen Philosophie-Unterrichts in den anderen europäischen Ländern und auch die geschichtliche Entwicklung der philosophischen Ideen. (shrink)

Stanisław Janeczek beschäftigt sich beruflich mit der Geschichte der neuzeitlichen Philosophie und der Geschichte der Erziehung mit dem Schwerpunkt polnische Philosophie, vor allem die der Neuzeit. Der direkte Anlaß zur Entstehung des vorliegenden, enorm umfangreichen Buches war die geschichtliche Untersuchung des Logik-Unterrichts, wie er im Schul- und Studienprogram der Kommission für Nationale Erziehung vorgesehen wurde. Die Kommission hat den Logikunterricht in den Gymnasien auf die Praxis bezogen und ihn aus den Hochschulen gestrichen. Dieselben Maßnahmen haben den ganzen Philosophieunterricht betroffen. Das (...) besprochene Buch soll dem Autor zufolge eine bisherige Lücke schließen und auf eine systematische Weise den Gesamtunterricht der Philosophie in den der genannten Kommission unterstellten Schulen darstellen. Als Hintergrund des wissenschaftlichen Unternehmens dient die Darstellung des damaligen Philosophie-Unterrichts in den anderen europäischen Ländern und auch die geschichtliche Entwicklung der philosophischen Ideen. (shrink)

Jeden z kontrargumentów do argumentu z ukrycia Boga, który zyskuje popularność w ostatnich latach, odnosi się do niepojętości Boga. Jeśli Bóg jest transcendentny, twierdzą zwolennicy tego argumentu (tj. Michael Rea i Roger Pouivet), to nie wiemy, czy Boska miłość wyraża się w otwarciu na osobiste relacje ze skończonymi istotami, jak twierdzi pierwsza przesłanka argumentu o ukrytości. Oskarżają J. L. Schellenberga o kształtowanie koncepcji Boga na wzór współczesnych koncepcji człowieka. W odpowiedzi wskazuję na fakt, że chociaż w pismach Schellenberga istnieje (...) niebezpieczeństwo antropomorfizmu, personalistyczny teizm musi zaakceptować pierwszą przesłankę argumentu z ukrycia. Uzasadniam swoją tezę, odwołując się do zasady scholastycznej, która pozwala przypisać Bogu wszystkie doskonałości, i argumentując na rzecz tezy, że osobowość (rozumiana w kategoriach racjonalności i wolności) jest jedną z doskonałości. (shrink)

Obszar etyki jest najczęściej ograniczany do człowieka i świata ludzkiego: tylko ludzie mogą działać moralnie lub niemoralnie, tylko ludzie mogą być z moralnego punktu widzenia godni pochwały lub nagany; tylko ludziom przypisuje się status podmiotów moralnego działania i podmiotów moralnych praw. W jakim stopniu ten antropocentryzm etyczny daje się utrzymać? Czy współczesna wiedza biologiczna, uwydatniająca ciągłość i stopniowalność cech właściwych dla istot żywych, nie podważa takiego mocnego rozgraniczenia i założenia o uprzywilejowanej pozycji człowieka? Czy nie powinniśmy wyjść poza gatunkowy (...) egoizm, a przynajmniej go ograniczyć? W niniejszym artykule rozważę argumenty na rzecz stanowiącej osobny paradygmat, wyjątkowej pozycji etycznej człowieka oraz zbadam argumenty na rzecz etycznego gradualizmu [czyli stopniowalnych różnic] między istotami ludzkimi a pozostałymi ssakami oraz między człowiekiem a przyrodą. (shrink)

Celem artykułu jest analiza Józefa M. Bocheńskiego zabobonów występujących w logice w odniesieniu do żywo współcześnie dyskutowanej w filozofii logiki problematyki pluralizmu logicznego. Koncentruję się na jednym zabobonie, nazwanym hasłowo „relatywizm w logice”, który pojawił się w związku z powstaniem nieklasycznych rachunków logicznych. Rozważam problem, czy pluralizm w logice, rozumiany jako współistnienie wielu (nieskończenie wielu) systemów logicznych, przekreślajedność logiki i sprzeciwia się jej normatywnemu charakterowi oraz czy z tego faktu można wyprowadzić wniosek o relatywizmie w logice.

Rozwój logiki był możliwy dzięki stworzeniu języka formalnego, którego symbolika była ciągle doskonalona. Autor artykułu analizuje przyczyny dostarczania przez alfabet znaków (symboli) oznaczających elementy, na których dokonuje się operacji logicznych. W pierwszej części rozpatruje użycie symboli alfabetycznych. Alfabet (jako zbiór liter ) tworzy kod o charakterze fonetycznym. Wykorzystanie notacji alfabetycznej łączy się z defonetyzacją alfabetu. W drugiej części autor odwołuje się do dążeń Fregego, przekonanego, że język może być wyłącznie pismem. Jednak niepowodzenie w konstruowaniu grafów całkowicie adekwatnych do potrzeb (...) arytmetyki doprowadziło Fregego do odrzucenia idei "myśli czystej". Postawił on pytanie, czy zapis logiczny mógłby być łączony z innym źródłem poznania a priori, jakim jest intuicja geometryczna, przy czym grafy wykorzystujące intuicję przestrzeni musiałyby być degeometryzowane. W końcu autor stawia pytanie, czy wymagania dowodowe rozumowań w logice mogą obejść się bez tego aspektu zachowanego przez pismo alfabetyczne, jakim jest liniowość, czyli ciągłość łańcucha myśli. (shrink)

Utylitarysta hedonista twierdzi, że jego moralnym obowiązkiem jest bezstronne maksymalizowanie przyjemności dla możliwie jak największej liczby istot zdolnych do jej odczuwania. Czym jednak jest owa przyjemność? Henry Sidgwick, filozoficznie najbardziej skrupulatny z hedonistów, definiuje przyjemność jako „pożą dany stan świadomości”. W pierwszej częś ci artykułu przyjrzę się szczegółowo temu, co Sidgwick miał do powiedzenia w kwestii przyjemności. W części drugiej przedstawię niektóre najnowsze wnioski badań empirycznych i zastanowię się, jaki wpływ mogą one mieć na definiowanie przyjemności przez Sidgwicka. Czy pragnienie (...) zawsze towarzyszyć musi przyjemności? Czy świadomość jest koniecznym warunkiem do jej zaistnienia? Czy można porównywać ze sobą przyjemności i cierpienia? Wnioski skłonią mnie do postawienia pytania wyjściowego do kolejnych rozważań o możliwość użycia badań naukowych w dyskusjach filozoficznych. (shrink)

Zajęcia prowadzone przez Profesora Pelca niewątpliwie wpisywały się w tak szeroko zarysowaną koncepcję logiki ogólnej. Starał się on być nauczycielem myślenia i dobrej roboty – nie tylko w filozofii, lecz w humanistyce i cel ten osiągał, nie tylko poprzez dobór tematów, wysokie wymagania, różnorodne sposoby sprawdzania wiedzy słuchaczy, lecz także – przez przykład. Wielu rzeczy nie przekazywał przez wykład czy lektury, lecz bezpośrednio kierując wysił- kami podopiecznych – zwłaszcza tymi związanymi z przygotowaniem obligatoryjnych prac rocznych. Pouczający był sam proces (...) – konsultowanie kolejnych etapów prac nad esejem – ale także oczekiwania, np. że praca będzie opatrzona abstraktem i słowami kluczowymi w jednym z języków kongresowych. Profesor Pelc dał się poznać i pozostaje w pamięci jako wybitny naukowiec, twórca współczesnej semiotyki polskiej, organizator i dydaktyk. W tym artykule starałem się pokazać, że zwłaszcza ta ostatnia rola stawia go w jednym rzędzie z przedstawicielami SLW, gdyż wspólna im była troska o wykształcenie kultury logicznej słuchaczy, wierność postulatom jasności i krytycyzmu, preferencja dla logiki w szerokim sensie nieograniczającej się jedynie do logiki formalnej, lecz dziedziny prawdziwie interdyscyplinarnej, obejmującej m.in. elementy epistemologii, psychologii, prakseologii – i pełniącej rolę współczesnego trivium. Na koniec chciałbym wyrazić głębokie przekonanie, że koncepcja logiki ogólnej – szkolnej, pedagogicznej, pragmatycznej – zasługuje, by odkryć ją na nowo, zrekonstruować ją i spisać jej historię, a co ważniejsze – by twórczo ją rozwijać. (shrink)

Sigmund Freud i Ludwig Wittgenstein byli Wiedeńczykami. Twórca psychoanalizy spędził w tym mieście całe swoje życie, zmarł jednak na wygnaniu w Londynie. Wittgenstein, jeden z największych filozofów minionego stulecia, większość twórczego życia spędził poza Wiedniem. Osobiście prawdopodobnie ze sobą się nie spotkali, chociaż żyjąc w Wiedniu Wittgenstein na pewno słyszał o freudowskiej metodzie terapii. Stosunek Wittgensteina do Freuda i jego psychoanalizy jest ambiwalentny. Od wielkiego i wielokrotnie wyrażanego podziwu dla twórcy psychoanalizy i rozwiniętej przez niego teorii świadomości, po ostrą (...) krytykę jej samo rozumienia i stosowanej w niej metody. Istotne pytanie, które Wittgenstein zadaje nie tylko Freudowi, ale i jego uczniom, brzmi, czy faktycznie psychoanaliza jest naukową hipotezą o nieświadomości? Zdaniem G. Locka, „Wittgenstein jest «uczniem» Freuda, który zdaje się nie czynić nic jak tylko stawiać zarzuty swojemu mistrzowi". Freud, zdaniem Wittgensteina, twierdzi, że postępuje w sposób naukowy, że jego badania potrafią wyjaśnić ludzkie zachowania. Lecz faktycznie Freud uczynił coś zupełnie innego - stworzył nowy mit. Psychoanaliza, według Wittgensteina, oferuje formę myślenia i mówienia, która jest raczej nową mitologią aniżeli nową nauką. (shrink)

Sigmund Freud i Ludwig Wittgenstein byli Wiedeńczykami. Twórca psychoanalizy spędził w tym mieście całe swoje życie, zmarł jednak na wygnaniu w Londynie. Wittgenstein, jeden z największych filozofów minionego stulecia, większość twórczego życia spędził poza Wiedniem. Osobiście prawdopodobnie ze sobą się nie spotkali, chociaż żyjąc w Wiedniu Wittgenstein na pewno słyszał o freudowskiej metodzie terapii. Stosunek Wittgensteina do Freuda i jego psychoanalizy jest ambiwalentny. Od wielkiego i wielokrotnie wyrażanego podziwu dla twórcy psychoanalizy i rozwiniętej przez niego teorii świadomości, po ostrą (...) krytykę jej samo rozumienia i stosowanej w niej metody. Istotne pytanie, które Wittgenstein zadaje nie tylko Freudowi, ale i jego uczniom, brzmi, czy faktycznie psychoanaliza jest naukową hipotezą o nieświadomości? Zdaniem G. Locka, „Wittgenstein jest «uczniem» Freuda, który zdaje się nie czynić nic jak tylko stawiać zarzuty swojemu mistrzowi". Freud, zdaniem Wittgensteina, twierdzi, że postępuje w sposób naukowy, że jego badania potrafią wyjaśnić ludzkie zachowania. Lecz faktycznie Freud uczynił coś zupełnie innego - stworzył nowy mit. Psychoanaliza, według Wittgensteina, oferuje formę myślenia i mówienia, która jest raczej nową mitologią aniżeli nową nauką. (shrink)

Istnieją, jak wiadomo liczne próby formalizacji logiki Hegla. Jak to jednak pokazuje autor, wiele z nich nie osiąga celu do jakiego zmierza formalizacja. Tym, który w rzeczywistości uwzględnia rzeczywistość tekstu Hegla, jest wedle autora D. Dominique Dubarle. W swej pracy (logique et dialectique, Paris 1972) przyjmuje on, że istnieje odpowiedniość między logiką heglowską i logiką Boel’a. Autor formułuje krytyczny komentarz do tego przedsięwzięcia. Trudności, jakie się pojawiają, skłaniają autora do sformalizowania racjonalnego jądra dialektyk i heglowskiej przy wykorzystaniu (...) class='Hi'>logiki intuicjonistycznej. (shrink)

Uniwersytet jako biurokratycznie i rynkowo zarządzane przedsiębiorstwo był obiektem krytyki od lat 80. minionego wieku — w Stanach Zjednoczonych Allan Bloom nazwał go wtedy multiwersytetem, a trochę później Bill Readings pisał już o „uniwersytecie w ruinie” (in ruins), który ukrywa się za szyldem „doskonałości”. Polski uniwersytet przejął ekonomiczne kryteria ewaluacji nauki — wymierne w liczbach grantów i punktów. Merkantylizacja wiedzy stwarza szereg problemów także natury etycznej — prowadzi do zaniżenia lub porzucenia wszelkich standardów akademickich, do degradacji autorytetu w nauce, krytyki (...) naukowej, faktycznej jakości badań i nauczania. Czy na współczesnym uniwersytecie jest w ogóle miejsce na zachowania podlegające ocenie moralnej? Jakie są umiejętności wymagane do — i warunki możliwości — stosowania norm moralnych w życiu akademickim? (shrink)

Celem, jaki stawiamy sobie w drugiej części naszego filozoficznego dyptychu, jest próba podjęcia dyskusji nad usytuowaniem refleksji o charakterze metaprzedmiotowym dotyczącej struktur fraktalnych w klasycznej problematyce filozofii matematyki. Pokażemy, że struktury fraktalne prowadzą do istotnego poszerzenia wskazanej problematyki poza tradycyjne ramy wyznaczane przez pytania o naturę obiektów matematycznych (ontologia matematyki) czy status wiedzy matematycznej ( epistemologia matematyczna). Interesują nas specjalnie dwie kwestie: (1) czy, i w jakim sensie, proces generowania struktur fraktalnych świadczy o quasi-empirycznym charakterze tzw. nowej matematyki; (2) (...) czy rozwijana w filozofii koncepcja emergencji nadaje się jako narzędzie badawcze do charakterystyki własności wspomnianych struktur. (shrink)

Niniejsza wypowiedź jest próbą ukazania wyższości intelektualnej jednostki wybitnej nad jednostkami przeciętnymi. Transgresja jest tutaj formą przejścia, przemiany artysty, negującego zastany porządek świata, pragnącego podłożyć podwaliny pod nową rzeczywistość widzianą oczami szalonego geniusza - Friedricha Nietzschego, do którego często się odwołuję. Jego pojęcie \"Nadczłowieka\" jest tożsame z pojęciem genialnego twórcy, jednostki wybitnej, niezrozumiałej przez pospólstwo, która swoimi horyzontami twórczymi wybiega daleko poza własną epokę\".

Jak i dlaczego powstał Wszechświat? Problem z naukowym wyjaśnieniem istnienia Wszechświata polega na tym, że zakłada ono pewną fizyczną przyczynę jego istnienia. Ale jakakolwiek fizyczna przyczyna Wszechświata musi być częścią Wszechświata, którego zaistnienie ma wyjaśnić. Z tego powodu każde czysto naukowe wyjaśnienie istnienia Wszechświata jest skazane na zapętlenie. Być może żadna teoria naukowa nie może przerzucić mostu pomiędzy absolutną nicością a istniejącym już Wszechświatem.Okazuje się jednak, że gdy metafizyczne pytanie typu: dlaczego istnieje Wszechświat? zamienimy na „bardziej naukowe”: w jaki (...) sposób powstał Wszechświat?, to mamy szansę na gruncie fizyki przedstawić współczesną wersję „historii” powstania Wszechświata. Kosmolog Lawrence M. Krauss twierdzi, że w tym celu wystarczy porzucić mętne – z punktu widzenia fizyki – pojęcie absolutnej nicości i za punkt wyjścia uznać fizyczną próżnię. Ponieważ – jak wynika z mechaniki kwantowej – kwantowa próżnia to dalece nie to samo co nicość metafizyczna, możliwe jest – w świetle naszej współczesnej wiedzy – powstanie Wszechświata z „niczego”. (shrink)